ฉันรู้ว่าไยนกในกรงจึงขับขาน มีตัวละครเอกชื่อ ‘มาร์เกอรีต’ และ ‘เบย์ลี’ สองพี่น้องที่ถูกส่งให้นั่งรถไปมาตามลำพัง มุ่งมาอาศัยอยู่กับย่าและลุงในเมืองชุมชนคนดำทางใต้ของอเมริกา ทั้งย่าและลุงเป็นคนผิวสีที่มั่งคั่งและมีธุรกิจร้านค้าซึ่งเป็นดั่งศูนย์รวมของชุมชน มาร์เกอรีตและเบย์ลีได้เรียนหนังสือที่นั่น ได้เรียนรู้ชีวิตวัยรุ่น สังเกตเห็นความคิดของผู้ใหญ่และค่อยๆ สัมผัสความแตกต่างระหว่างวัย ต่อมาเกิดการเปลี่ยนแปลงในครอบครัว บิดาของทั้งสองกลับมาเยี่ยม ส่วนมารดาซึ่งเลิกรากับพ่อไปนานนมกลับมารับไปอยู่ด้วย จึงทำให้สองพี่น้องได้เรียนรู้โลกกว้างยิ่งกว่าเดิมในวัยที่เติบโตตามขึ้นไปทุกวันเช่นกัน และในโลกที่กว้างใหญ่ขึ้นนี้เอง สองพี่น้องโดยเฉพาะมาร์เกอรีตได้ประจักษ์ชัดด้วยตนเองว่า โลกใบนี้ไม่ได้สวยงาม ไม่ได้อบอุ่นแบบที่ย่าและลุงพยายามโอบอุ้มไว้ให้เธอและพี่ชายได้อยู่อย่างปลอดภัยในวันก่อนเก่า
นวนิยายเล่มนี้มีทั้งประเด็นของการกดขี่ทางเชื้อชาติ การข่มเหงกระทำชำเรา ความรุนแรงที่ผู้ใหญ่ทำต่อเด็ก ความหมายและนิยามของสถาบันครอบครัว ดูเหมือนเป็นเรื่องเล่าที่มีแต่เรื่องราวบั่นทอนจิตใจ โหดร้ายอย่างเข้มข้น แต่กระนั้น ฉันรู้ว่าไยนกในกรงจึงขับขาน ก็เป็นนวนิยายที่ทำให้เราได้เห็นว่าการตัดสินใจและการมีทัศนคติที่ดียามเกิดเรื่องเลวร้ายเป็นสิ่งจำเป็น เราคือคนที่รับผิดชอบชีวิตตัวเอง ต้องใคร่ครวญและพิจารณาหาทางเดินที่ดีที่สุด และก้าวเดินต่อไปในเส้นทางที่ดีขึ้น พยายามโบกโบยบิน ส่งเสียงร้องออกไป เพื่อไม่ให้เรื่องราวเลวร้ายเกิดซ้ำกับตนเองหรือไปเกิดกับคนอื่นๆ
